Civrak, Qızılkileseye(Nazimiye) bağlı bir köydür.
Farklı mahalle ve dört de mezrası vardır.
İki mezra dışındakiler Xormek Aşiretine mensupturlar.
Cemal Bardakçı 1935 öncesi bölgede genel vali olarak bulunuyordu.
Genel Vali Cemal Bardakçı, kızı ile Civrak'a gelir. Çadır kurar, 4 gün Civrak Ağalarına mihman olur.
Kızına takılan hediye beşibirliklerle döner.
Anlatılanlara göre, ağaları silahları teslime ve ülkenin batısında mecburi iskana/sürgüne razı eder.
-*-
BERTAL YURTSEVER/ Gerçek kimliği ile BERTAL EFENDI
Bertal Efendi; Memedé Ali yé Gulavi’nin en küçük oğludur. Yani Civarik'li Süleyman Ağa’nın küçük kardeşidir. Rüştiye'yi okumuş, eski ve yeni yazıyı bilir. Çok iyi konuşan, iyi bir hatip...
Bertal Efendi ve Gerişli Yusuf Ağa hükümetin nakliye işini yaparlar.
- Yük hayvanlarının 3’ü Aréanlı Yusuf Ağa’nın zimmetinde,
- kalanları Bertal Yurtsever/ Bertal Efendi’nin zimmetindedirler.
- Ama, sadece iki tanesi kendisine aittirler.
- Diğerleri yakın akraba ve komşulara ait...
- Bir tanesinin sahibi de asker olarak ülkenin başka bir köşesinde vatan hizmeti yaptırmaktadır. (Sayderé Khali)
Ambarlar tutulur. Bu ambarlarda özellikle suvari alaylarının ihtiyaçları depolanır ve ulaştırılır.
Bu iş nedeniyle , Köyü ile ilişkileri de kopar. Bertal Efendi son iki yıl içinde köyüne çok az gider.
Nakliye işi, asgari 13 yük hayvanı (beygir/katır) ile sürekli ve düzenli devam eder. Ve de 2 yıl sürer. Taa ki...
-*-*-
Bir gün yetkililer Bertal Efendiyi çağırırlar.
"Ülkenin batısına sürgüne gönderileceği" bildirilir. Hesapların görülmesini isterler.
Yapılan hesaplamalar sonucu, alacaklardan Yusuf Ağa’nın payı dışında kalan paralar; hesaplar gereğince Bertal Efendi’ye ödeme yapılır.
- O para iki yıllık nakliye ve malların bedelidir.
Görgü tanıklarının ifadesine göre:
Bertal Efendi parayı koca cüzdanına yerleştirir ve kapatmaya gücü yetmez. Banknotlar çoktur.
Cüzdanı, yanında bulunan Ağabeyi Süleyman Ağa’nın damadı Memedé İvişi alır, kapatır ve kendisine verir.
-*-
Parayı alan Bertal Ağa’ya, kendisinin Elazığ’a gidip treni ayarlaması, ailesine hitaben bir mektup yazıp kendilerine vermesi söylenir.
- Mektup yazılır ve Yüzbaşıya verilir. Nahiye Müdürü Tevfiq de yanındadır.
- Ancak, aynı gün kendisine “ trenin ayarlandığı, Bertal Efendi’nin kendileri ile ailesini karşılamaya gelmesi gerektiği söylenir.
Bertal Ağa kuşkulanır. Ama artık hiç yalnız kalamaz.
-*-
Köye doğru yola koyulmak için atların yanına geldiklerinde, kısrağına Yüzbaşı biner. Kendisine topal bir at verilir.
Yalnızdır. Yapacak bir şeyi de kalmamıştır.
*
-
Yanlarında bir manga da asker vardır. Qızılkilise’den Dérüye’ye doğru yola koyulurlar.
Kewle varmadan, Azgilar hizasında, çalılıklar arasında pusuda kafalar gördüğünde ise iş işten geçmiştir. Tabancasına bile davranamadan attan düşer. Kanlar içindedir....
-*-
Yanındaki Askerler köye gelip, mektubu oğlu Ali Efendi 'ye verirler. Babasının da Elazığ'a gidip trende yer tutacağını söylerler.
Ailenin ve yakın akrabaların derhal hazırlanmasını isterler.
Ancak; Ali Efendi'nin "O durumda, bu iş en az 3 gün sürer" demesi üzerine akrabaların toplanmasından vaz geçilir.
Komşuları Mıstefayé Avaşi 'den de toplanmasına Ali Efendi gene itiraz eder.
"O, bize hayli uzak biri...
Eğer onun derecesinde akrabalar da kendileri ile götürülecek ise, bir haftalık zaman gerekir" demesi üzerine salıverilir, Mıstefayé Ded Avaşi
Aile; pahada ağır, yükte hafif neleri varsa alır yanına... Eşyaların bir kısmı katırlara yüklenir. Taşıyabildikleri kadarını da sırtlarına alırlar.
Erkek, kadın, yaşlı, çocuk... tam 54 kişi. Bunlardan iki gelin hamiledir. Biri de bir asker karısıdır. Yani kocası Mıstefaé Weli, vatani görevini yapmaktadır.
Aile topluca Dérüye/Dereova’yı geçer. Remedan altına geldiğinde, durdurulur.
Görgü tanıklarının ifadesine göre – bunların iki tanesi yolu çok iyi gören konumda iki çoban-
- "Makineliler kurulur.
- Büyük bir gürültü ve feveran içinde birbirlerine sarılmış bu 54 kişi ve
- gelinlerin karnındaki çocuklarla, yere düşerler.
İsabet almamış iki küçük çocuk dere aşağı kaçarlar. Peşlerinden gidilir. Ordaki çobanlara nereye saklandıkları sorulur. Çobanlar iki çocuğun saklandığı çalılığı gösterirler. Çocuklar orada kurşunlanırlar. Cesetleri kayışlarla bağlanıp çekilip diğerlerinin yanına sürüklenir.
Görgü tanıklarının anlatımlarına göre:
- Yerde yatan cesetler önce süngülenir,
- sonra üzerlerine gazyağı dökülerek yakılırlar.
- Yanma olayı 2 gün devam eder...
-*-
İçlerinden kimi çocukların kaçmış olabileceği ihtimali de daha sonra gelen haberlerle yok olur.
Bertal Efendi'ini cesedi iki gün sonra, Azgilarlı Usé Heşi’nin haber vermesi üzerine Cıvrak köylülerince (Memé Hiçi) alınır.
*-*
Şimdi, o dönemin politik mirasçılarına sormak gerek:
(Bu; insani bir görev olduğu gibi, yakınlarının en doğal hakkıdır)
- 1. O banknot dolu cüzdan ne oldu? Neden iki yıl katırları ile birlikte devlete hizmet veren insanların paralarına ne oldu? /Aynı zamanda diğer katır sahiplerinin de alacaklarıdır
- 2. Bertal Efendi’nin altın köstekli cep saati, kehribar tespihi, taşlı altın yüzüğü de dahil, şahsi eşyasına ne oldu?
- 3. Bir valinin kızına altın beşibirler hediye etmiş bir ailenin ve kardeş ailenin diğer ziynet eşyaları ve paralarına ne oldu?
- 4.Devletin ihalesini alıp hizmet veren biri, nasıl olur da subayları tarafından ölüme götürülür?
- 5.Devletin genel valisi tarafından mecburi iskana ikna edilmiş insanlar neden başkaldırsınlar?
- 6.Peki devlet belgeleri, bu aile ve Bertal Efendi için ne derler? Sonlarını nasıl gösterirler?
NOT: .
120 'sine varmış Daka Pile Zarifa(Büyükanne Zarifa: Sıléman Ağa ve Bertal Efendilerin anneleri) evde yalnız kalır.
Katliam haberi alındığında ise evde tavana asılı olarak ölü bulunur.
(... devam edecek)
Torné Thuji
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder