24 Mart 2010 Çarşamba

ZAZACA OKUMA- YAZMA DERSLERİ-__004 " q, w, x , é"

*

Türkçe'den farklı olarak, Zazaca'da 4 ayrı harf daha var. (Zazaca'da 4 farklı ses var)

Bunların üçü sessiz = q, w, x .

Biri sesli = é



Türkçe'de olmayan Zazaca sessiz harfleri kelimeler içinde görelim :


Q q ( Biz, Türkçe'de de "kar yağdı" demeyiz. "qar yağdı" deriz.

Qorr : bacak

Qey : neden

qeleme : kalem

qarnaene : kızdırmak(kudurtmak)

qewxa : kavga

qılancık//qılancıke : saksağan (erkeği/dişisi olanlar için)
qese : kelime
qolınd : kalın
qatır/qatıre : katır (erkeği/dişisi olanlar için)

qeyde : kaide

qor : bacak
qoré to: senin bacağın

qorê ho: kendi bacağı


qese: kelime
qesa: söz

qeseykerdene: konuşmak

qız : Küçük
laco qız: küçük oğlan
Qatıre : Katır

qéy :neden/niçin

Çıqa : ne kadar

Çıqa ke: her ne kadar (da)

qeyde: kaide

Rınd(iyi) qayté ho(kendi) be : Kendine iyi bak





W w (ağzın tümü ile dil kullanılmadan)

Ware : yayla

Werd : yemek

Welat : yurt, vatan

Wendene : okumak


W w

Wae : bacı
Wele : toprak/kül


Werd : yemek
Werdene :yemek yemek

Wastene : istemek


Wendene :okumak

Wedardaene : saklamak

Wereza : yegen(dayıya göre)

Werezaê(yegenim) mı(benim) sono(gider) mekteb(okul):

Ewro : bugün
Dewıji(köylüler) şiyê(gitmişler) ware(yayla-) :

Wae, qayté bıraê xo kena: Kız, erkek kardeşine bakıyor.

Domani warway kaykenê: Çocuklar yalın ayak oynarlar

wele wené : toprak yerler

Wela adıri : ateş külü

Wela hardi : toprak

Weşie : sağlık
Ma(biz) weşiasağlığını) to(senin) wazeme(isteriz) :

Bımane weşie de: Sağlıcakla kalın

wext : vakit
béwext : vakitsiz





X x

Xort : genç(erkek)

Xırt : cesur

Xal : dayı

Xapıtene : kandırmak



X x

Xal : dayı
Xınami : dünür
Xırave :bozuk

Xas : ipek, asil
Xatır : hatır
Xafıke : zar, sıvıların üzerindeki ince tabaka, kaymak
Xafıka seré sıti : süt kaymağı

Xılıke : ortası şişkin derin tencere
Xete : hat, evlek
Xırxe : elle tutulabilir, bir veya bir kaç kiloluk taş

Xalé mı : benim dayım
ewro:
çé: ev
yéno çé ma: geliyor bizim eve

Xalcêniya mı : dayımın karısı

Xeta kerdene : hata yapmak
Xeta mı çina : benim hatam yok
Ma bé xetayime :biz hatasızız

Xalıka mı : teyzem
Domoné xalıka: teyzemin çocukları
Xase : doğrusui iyisi
Xase kerdene : doğrusunu yapmak
To xase kerda : sen iyi yapmışsın


Xoz//xoze : domuz/domuz
Xud : bilinç
Béxud : bilinçsiz

Xızır : Hızır
Xort : genç
Xırt : cesur
Xori : derin
Xav : gevşek,
Xaw : kav, mantar kavı(kuruyus, oamuklaşması)

Xaxud--(bir yapı ya da dayanağın) : eğreti, gevşek, güvensiz, dayanıksız
Xusk : kırağı
Xojiv : mutlu, kutlu
Buxuz : kin
*


VENGINA KE TIRKİ DE ÇİNA: (É é)


Éndi : artık
Éy : o(geçmiş zaman- nesne alan fiillerle kullanılır)
É : onlar
Çé : ev
Béveng : sessiz
Kémi : eksik
yéno : gelir
derdé ma : derdimiz bizim
yé to : seninkisi
béwext : zamansız
téy : birlikte

éy wend : o okudu(erkek)
éy ard : o getirdi(er)
éndi bé : artık gel


bévengın : sessiz (olan)
béçhare : çaresiz
béderman : dermansız
bézar : bıkkın
béxud : şuursuz, bilinçsiz

Béçhıke : parmak
Çé : ev
Çéneke : kız
Cénike : kadın :

Dés : duvar
Şér : aslan
Wéy : vay

Kıtavê mı çino : kitabim yok



mérdé ho :koca (sı) kendi

Çê ma bizim evimiz

Koê Sulvışi, Çéle ra berzo: Sulvıs Dağı, Çéle 'den yüksektir.

Koé Bağıre tayna berzo: Bağır Dağı daha çok yüksektir.

Koé ma : dağ bizim
tayna berzo : daha yüksektir
Waé ma : bacılarımız bizim
Maé ma : analarımız bizim
Bıraé ma : kardeşlerimiz bizim

RIND KE SIMA ESTÊ

*

Çı rınd ke, sıma wes u war, riyé dina deré
Jiar u diyaré Désımi coru sıma céra nékeré
Wastena sıma gore vé, çı ke sıma ré xéré
Ver, péyé sıma pır vo, motaz mevé çiyé ré


Çıqa ke heme kes, horé weşie ho rameno
Çı liyaqé ho bıvéno, her keşi ré ki véneno
Rınd u rast weşie ra cor thowa nézoneno
Jüyo ke qimeté weşie zono, xase keno


Rınd ke na dina sero ma zuvini véneme
Tayna rındo, ma ke qimeté weşie zoneme
Ma zerré ra, weşia pil u qızé sıma wazeme
Sıma ra xevera xére gurete, ma zof sa beme


Bıramé weşiye, tımutım bımané weşiye de
Qimeté weşiya ho bızoné sıma, her çira zéde
Heskerdoğé sıma kémi mevé, sıma dorme de
Kami zof wazena, sıma tım bıvéne ho lewe de

Torné Thuji

2 Mart 2010 Salı

ZAZACA OKUMA- YAZMA DERSLERi- 003

*


Zazaca’da kelimelerin cinsiyeti var(eril-dişil)

Türkçe gibi okuyun!

---Zazaca - - - - Türkçe

....nér____: eril // erkek
...may____: dişil // dişi

- - Adır - -(nér) - - - ateş
- - ostor- -(nér)- - - at (eril) ==> ostore //mayine: - - - kısrak(dişil)
- - bıze- - (may)- - - keçi
- - Piyaz –(nér)- - - soğan
- - Dest- -(nér)- - - - El
- - ron - --(nér)- - - yağ
- - Fek - - (nér)- - - ağız
- - sane- -(nér) - -- tarak
- - - ga - -(nér) - - - öküz
- - Şilane-(may) - - - kuşburnu
- - hes - -(nér) - -- - Ayı (eril)
- - tüye- -(may) - - - dut
- - jüye- -(may) - - - bir/biri(bayan) ju-(nér) –bir//biri(adam)
- - uşire- -(may) - - - çubuk
- - kerge—(may)- - - tavuk
- - -vore – (may)- - - kar
- - -Lüye –(may) - - - tilki lü-(nér)
- -Yemis –(sıxlet) - - - yemiş
- -manga-(may) -- - - inek
- - zur - - (zur) -- - - - yalan
- - Nare –(may) - - - - nar

Eve zoné ma : Bizim dilimiz ile... Karşılarına Türkçesi

geniş zamanı, şimdiki gibi kullanıyoruz, genelde...

Ez bervenu : ben ağlarım- - - - - - ez: ben

Tı huyena : Sen gülersin - - - - - - tı: sen

O huyeno : O güler (eril)- - - - - o : o (erkek//eril)

A nusnena : O yazar(dişil)- - - - - a : o (bayan//dişil)

Ma zoneme : Biz biliriz. -- - - - - ma: biz

Sıma wanené: Siz okursunuz.- - - - - sıma: siz
Ê yéné : onlar gelir. - - - - - - - é : onlar

Ni qesu bıwanéTırki ra bınusné! //Bu sözleri oku, Türkçesini yazın!

Manga yéna dıtene : İnek sağılır.

Lüye kerge werda : Tilki tavuğu yémiş.

Duri ra veng yeno : Uzaktan ses gelir.

Adır dest vésneno : Ateş el yakar.

Ewro şiliye vorena : Bugün yağmur yağar.
(Bugün yağmur yağacak anlamında)

1 Mart 2010 Pazartesi

ZAZACA OKUMA-YAZMA DERSLERi- 002

-*-
Ama Zazaca'da bazı sessiz harfler; dil ucu ve ağzın ön tarafı ile söylenir.
Erzurum ve Kars yöresi insanlarımız bu seslere pek yabancı sayılmazlar.

Bu durum için, elbette ki harf koymaya gerek yoktur. Ama sesin doğru telafuzu için, o sessizin önüne "h" harfini koymakta fayda gördük...

Bu sessizlerden "ch ve çh" yi dil ucu ile söyleriz... "kh, ph, th" yi ağzın ön tarafı ile ve yumuşatarak telafuz ederiz... Bu bir ayrıntıdır. Şimdilik fazla takılmamak gerekir. ileride bu konuda açıklama yapacağım.




Zazaca ile Türkçe' de 21 sessiz aynıdır...

Bu 21 sessizi örneklerde görelim, okuyalım.
Kelime içinde:


Harf - - - -Zazaca - - - - - Türkçe
- Bb - - - - - bıze - - - - - - keçi
- Cc - - - - - cênike- - - - -- kadın
- Çç - - - - - çêneke - - - - - Kız
- Dd - - - - - dest - - - - -- el
- Ff - - - - - fek - - - - - - ağız
- Gg - - - - - ga - - - - - - - öküz
- Ğğ - - - - - ğezale - - - - - ceylan
- Hh - - - - - Héga - - - - - -- Tarla
- Jj - - - - - jil - - - - - - - filiz
- Kk - - - - - kerge - - - - - - tavuk
- Ll - - - - - Lüye - - - - - - tilki
- Mm - - - - - merre - - - - - fare
- Nn - - - - - nun/non - - - - - ekmek
- Pp - - - - - pısınge - - - - - kedi
- Rr - - - - - ron - - - - - - yağ
- Ss - - - - - sole - - - - - - tuz
- Şş - - - - - şir - - - - - - Sarmısak/şir
- Tt - - - - - tüye - - - - - - dut
- Vv - - - - - veng - - - - - - ses
- Yy - - - - - yêne - - - - - - Cuma
- Zz - - - - - Zengen - - - - - - kazma





7 SESLi DE AYNI...

"é" sesi de "e" nin dar ve damaktan söylenmesidir.
//"Kedi" kelmesindeki "e" sesi gibi...

-Zazaca ve Türkçe'deki ortak 7 sesliyi kelime içinde görelim, okuyalım...

Harf - - - - - - Zazaca - - - - - Türkçe
-A a - - - - - - asme - - - - - - ay
-E e - - - - - - eskıze - - - - - Kuru üzüm
-I ı - - - - - -- sodır -- - - - - Sabah
-İ i - - - - - - - ita - - - - - -- bura
-O o - - - - - -- ostor - - - - -- at
-U u - - - - - - Usar - - - - - - bahar
-Ü ü - - - - - - Lüye - - - - - - tilki

Türkçe'de olduğu gibi oku!

ZAZACA OKMA- YAZMA DERSLERi- 001

Zazaki - Dımılki- Kırmancki de ALFABE

Zazaca Alfabe, Türkçe Alfabe ile fazlaca fark etmez. Rahatlıkla öğrenilebilir.

Zazaca Bilmeyenler için Zazaca Dersleri


Türkçe Alfabe de 29 harf vardır...

Bu 29 harfin, 28'i Zazaca'da da aynıdırlar. Ses ve yazılış fark etmez...


Zazac'nın Türkçe'den farkı; 1 sesli harf, 3 de sesiz harfin fazlalığıdır...


Bu 4 farklı harfle birlikte, Zazaca Alfabe; 32 harften oluşur. Yani 32 harf içerir...

Zazaca Alfabede şu 32 harf vardır.
a, b, c, ç, d, e, ê, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, ş, t, u, ü, v, w, x, y, z


Bunlardan 28 harf, Türkçe Alfabe'de de vardır. Bunlar:
a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z

Türkçe Alfabeden 29 harfi tanırız. Bunlardan 21'i sessiz. Bu 21 sessizin hepisi; Zazaca Alfabe'de de aynen vardırlar.

Zazaca ile Türkçe arasında, farklı 3 sessiz harf “ q, w, x “ dır.

Q, W, X


8 sesli harften 7 tanesi Zazaca'da da vardırlar.

Türkçe Alfabe'deki bir sesli, Zazaca' da yer almaz.


Bu sesli harf ( Ö ö )’ dür.


Zazaca'da da(Ê é) seslisi vardır. "é" sesi; "e" nin dar ve damaktan söylenmesidir.
"Kedi" kelmesindeki "e" sesi gibi...

HERFÊ ZAZAKİYÊ KE ALFABÊ TIRKİ DE ÇİNÊ
(Türkçe’de olmayan, Zazaca’da olan harfler)

Zazaca'da Türkçe'den farklı olarak 4 harf(ses) “ê, q, w, x “ var.